door Michiel Satink
Zo heel vaak maak ik niet mee dat in een rechtszaal levenslang geëist wordt. Net zo weinig hoor ik een rechter uitspreken dat het daadwerkelijk levenslang is geworden. De tramschutter hoorde en kreeg deze straf in de rechtbank in Utrecht. Zowel tijdens het aanhoren van de eis van de officieren van justitie als ten tijde van het uitspreken van het vonnis zat ik in de videozaal in deze rechtbank. Was die zaal bij aanvang van de zaak nog afgeladen vol, op de vrijdagmiddag van de uitspraak zit ik er met slechts vijf of zes anderen. In de twee weken tussen de eis en uitspraak is de wereld veranderd. Een pandemie houdt iedereen in een ijzeren greep. De straten, de cafés, de restaurants en publieke instellingen zijn leeg, de deuren gesloten, de lichten gedoofd. Handen worden niet langer geschud en iedereen loopt letterlijk in een boog om de ander heen.
De rechtbank in Utrecht, kort na de uitspraak.
Maar die uitspraak moest gedaan worden. En dus was de videozaal nagenoeg leeg zodat iedereen voldoende afstand van elkaar kon houden. Toen nog verdachte Gökmen T. was niet aangevoerd om de parketpolitie niet onnodig te belasten. Nabestaanden en slachtoffers waren maar beperkt welkom in de rechtbank. Enkelen waren al niet van plan te komen omdat ze zelf tot de voor het virus kwetsbare groep behoren. Het bespugen van rechters en zijn eigen advocaat door T. tijdens de zittingsdagen kwam opeens in een ander licht te staan. Als hij het virus maar niet bij zich droeg, dacht de een, terwijl de ander hem dat juist wel toewenste. Want T. toonde zich met zijn gedrag tijdens de zittingsdagen van zijn lelijkste kant. Er zijn weinig veroordeelden die minder sympathie opwekken dan deze man die in maart 2019 in en bij een tram op het 24 Oktoberplein in Utrecht willekeurig mensen liquideerde. De reconstructie – een computeranimatie die in de rechtszaal getoond werd – volgde T. op de rug terwijl hij rustig zijn wapen laadde en op de een na de andere passagier richtte en afdrukte. Van zeer dichtbij leek hij doelbewust op hoofd en hart te richten om zoveel mogelijk leed te berokkenen. Zij die de terreurdaad overleefden, beschreven in de rechtszaal de blinde paniek die in het tramstel ontstond. T. hoorde het minzaam glimlachend aan. Waarom het levenslang werd, legt persrechter Els de Stigter hier kort uit:
Die uitspraak, nu anderhalve week terug, was mijn laatste bezoek aan een rechtszaal tot nu toe. De rechtspraak is piepend tot een vrijwel volledige stilstand gekomen. Alles wordt vooruitgeschoven naar een toekomst die ver achter de horizon verborgen lijkt. Al biedt deze crisis wel de kans aan de rechtspraak haar achterstand op digitaal gebied in te halen. Zo woonde ik via mijn telefoonscherm vanuit huis zowaar een digitale zitting van de rechtbank in Zwolle bij. Nadat de voorzitter de zitting opende en op een scherm een medewerker van de penitentiaire inrichting in Arnhem verscheen, bleek het systeem niet vrij van kinderziektes. ‘We willen graag verdachte M. in de stoel voor de camera’, zei de voorzitter. De medewerker noemde drie namen van verdachten die hij in de ruimte ernaast klaar had zitten. Daar zat M. niet tussen.